Angkor: The lost kingdom 🇰🇭

เขมรเสื่อม

     การล่มสลายและการเสื่อมถอยของจักรวรรดิขแมร์หรืออาณาจักรเขมรโบราณเริ่มขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 (พ.ศ. 1786-1838) ซึ่งเกิดความไม่มั่นคงภายในอาณาจักรเริ่มเกิดขึ้น ประเทศราชเกิดการแข็งข้อในช่วงนี้มีการเปลี่ยนศาสนาจากศาสนาพุทธนิกายมหายานมานับถือพระศิวะเหมือนเดิม และได้ทำลายภาพจำหลักหินที่เป็นรูปพระพุทธเจ้า ทำลายภาพสลักหินที่เกี่ยวกับพุทธประวัติออกไปจากปราสาทหลายแห่ง อาทิ ปราสาทตาพรหม หลังจากสิ้นรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 อาณาจักรเขมรเสื่อมอำนาจลงอย่างมาก ราชวงศ์ต่างๆเริ่มเกิดการแย่งชิงราชสมบัติกัน ในช่วงนี้ไม่มีสิ่งปลูกสร้างใดๆเกิดขึ้น หัวเมืองต่างๆเริ่มกบฏแข็งข้อและแยกตัวออก ต่อมาเมื่อเข้าสู่ปลายยุคนครธม เขมรเริ่มไม่มีความมั่นคงมีการแก่งแย่งชิงดีภายในทำให้ศิลปะวิทยาการ วัฒนธรรมต่างๆเสื่อมถอยเป็นอย่างมาก

      จุดเปลี่ยนที่สำคัญที่ทำให้เขมร ไม่อาจฟื้นฟูตนเองกลับมาเป็นอาณาจักรที่เจริญรุ่งเรืองอีกครั้งคือ การทำสงครามกับอยุธยาหลายครั้งเริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 1896 ในสมัยพระเจ้าอู่ทองแห่งกรุงศรีอยุธยา อาณาจักรเขมรก็ถูกกองทัพกรุงศรีอยุธยานำโดยขุนหลวงพระงั่วซึ่งเป็นพี่เมียของพระเจ้าอู่ทองยกทัพโจมตียึดเป็นเมืองขึ้น กองทัพไทยจากอยุธยาไปรวมกำลังที่นครโคราปุระหรือโคราชหรือนครราชสีมา แล้วแยกกองทัพลงไปโจมตีกัมพูชาเป็น 3 ทางมีทหารไทย มอญ ลาวรวมกันประมาณ 50,000 คนและสามารถทำให้อาณาจักรเขมรแตกได้ หลังจากนั้นมาเขมรก็กลายเป็นประเทศราชของสยาม ต่อมาในปี พ.ศ. 1936 อาณาจักรเขมรแข็งเมืองจนสมเด็จพระราเมศวร กษัตริย์แห่งอยุธยาส่งกองทัพไปยึดเมืองพระนครเมืองหลวงของเขมรได้อีกครั้ง ประมาณว่ากองทัพไทยยกทัพไป 2 ทางมีทหารรวมกันระหว่าง 40,000 – 50,000 คน ในขณะที่กองทัพเขมรมีทหารระดมมาจากทั่วแคว้นประมาณ 100,000 คน ต่อมาอาณาจักรเขมรต้องเจอศึกครั้งใหญ่กับอยุธยาอีกครั้งโดยใน พ.ศ. 1974 สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่สองหรือเจ้าสามพระยา พระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ได้เสด็จยกทัพไปตีเมืองพระนคร โดยหลังจากกองทัพของพระองค์ล้อมเมืองเป็นเวลา 7 เดือน ก็สามารถตีเมืองพระนครได้ กองทัพอยุธยาได้กวาดต้อนเชลยและเก็บทรัพย์สินมีค่ากลับมาเป็นอันมาก ส่วนเมืองพระนครนั้น สมเด็จเจ้าสามพระยา ทรงโปรดฯให้พระนครอินทร์ ผู้เป็นพระราชโอรสปกครองดูแล 

      จุดเปลี่ยนสำคัญคือการที่เมืองพระนครที่เคยยิ่งใหญ่ถูกทำลายจนย่อยยับ เป็นเหตุให้เขมรเข้าสู่ยุคมืดในประวัติศาสตร์มีการย้ายเมืองหลวงจากเมืองพระนครไปที่เมืองจตุรมุข(ที่ตั้งของกรุงพนมเปญในปัจจุบัน) ในสมัยพระบรมราชา (เจ้าพระยาญาติ) หลังจากที่อยุธยาตีนครธมแตกเมื่อ พ.ศ. 1916 ได้แต่งตั้งให้พระยาแกรกหรือพระยาแพรกเป็นกษัตริย์ครองกรุงกัมพูชา ต่อมาเจ้าพระยาญาติได้ลอบปลงพระชนม์พระยาแกรกเสีย พระองค์ขึ้นครองราชย์ต่อมาและย้ายเมืองหลวงไปที่เมืองบาสาณ หลังจากที่ครองราชย์ได้ 12 ปีจึงทรงประกอบพิธีราชาภิเษก ใน พ.ศ. 1931 ได้เสด็จมาประทับที่เมืองบาสาณและต่อมาได้ย้ายเมืองหลวงไปยังเมืองจตุรมุข(พนมเปญ) อาณาจักรเขมรในยุคต่อมาย้ายดี้การย้ายเมืองหลวงอีกหลายครั้ง โดยมีการย้ายเมืองหลวงไปยังเมืองละแวกใกล้ริมทะเลสาบเขมร และย้ายไปเมืองศรีสุนทร และเมืองอุดงมีชัย ตามลำดับ

       จากประวัติศาสตร์ข้างต้นจะเห็นว่าอารยธรรมที่รุ่งเรื่องแห่งจักรวรรดิขแมร์หรืออาณาจักรเขมรโบราณได้เสื่อมถอยและสูญสลายไปในยุคมืดเป็นอันมาก หากจะกล่าวถึงศิลปะ วัฒนธรรมของเขมรที่เราพบเห็นอยู่นั้น อาจแยกศิลปะเขมรออกเป็น 2 ยุคใหญ่ๆ แบบคร่าวๆ ดังนี้

1.ศิลปะเขมรยุคจักรวรรดิเขมร

2.เขมรใต้การปกครองของสยาม 

      โดยศิลปวัฒนธรรมเขมรทุกวันนี้ ที่เราพบเห็นกัน หลายคนคงสงสัยว่า ทำไมเขมรทุกวันนี้ที่มีสถาปัตยกรรม เครื่องแต่งกาย ศิลปะ นาฏศิลป์ ดนตรีคล้ายไทย เพราะศิลปะเขมรในทุกวันนี้ได้รับอิทธิพลจากสยามไปเป็นอย่างมาก ศิลปวัฒนธรรมต่างๆได้สูญหายไปในยุคมืดของประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรมต่างๆที่สยามเคยรับมาจากอารยธรรมเขมรยุในคโบราณ กลับกลายเป็นต้นแบบให้ศิลปวัฒนธรรมเขมรในยุคใต้การปกครองของสยามนี้ อิทธิพลจากสยามต่อเขมรจึงมีมาก ไม่ว่าจะเป็นด้านศิลปวัฒนธรรม หรือการปกครอง สยามมีอิทธิพลและปกครองเขมรมาเป็นเวลาหลายร้อยปีตั้งแต่ยุคต้นอยุธยา ตลอดจนยุคธนบุรีและต้นกรุงรัตนโกสินทร์กษัตริย์เขมรยังต้องใช้มงกุฎจากสยาม และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกษัตริย์ในกรุงเทพ สวมมงกุฎจากกรุงเทพกลับไปครองกรุงเขมร กษัตริย์เขมรหลายพระองค์เมื่อครั้งเป็นองค์ประกันก็ได้บวชเป็นพระอยู่ในกรุงเทพ เจ้าเขมรหลายพระองค์อาศัยอยู่ในวังที่กรุงเทพ ในฐานะองค์ประกัน และเมื่อใดมีประสงค์จะกลับเขมรต้องทูลลากษัตริย์สยาม 

     ความยิ่งใหญ่ของอารยธรรมเขมรโบราณยุคปราสาทหินมันเสื่อมอำนาจไปนานแล้วตั้งแต่อยุธยาตอนต้น เรื่องที่กัมพูชามักอ้างว่าไทยขโมยศิลปวัฒนธรรมต่างๆ ไปจึงเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ชาติต่างๆในดินแดนอุษาคเนย์ต่างรับและถ่ายโอนศิลปวัฒนธรรมต่างๆระหว่างกันอยู่ตลอด ต้นแบบที่เคยมาจากที่หนึ่งอาจเป็นรากและขยายกิ่งก้านสาขางอกงามในอีกที่หนึ่ง ต้นตอที่เหี่ยวเฉากลับได้รับการต่อยอดจากกิ่งก้านสาขาที่แตกออกไป เราจึงต้องเรียนรู้อยู่ร่วมกันอย่างเข้าใจ เพราะฉะนั้นอย่างที่ว่า "การศึกษาสำคัญมาก" ไม่ว่าประเทศไหนๆก็ควรมี มิฉะนั้นเราจะเถียงเขาไม่มีวันชนะ เพราะเขาไม่เข้าใจเรา ถ้าเขาขาดสิ่งนี้

 

.............................................................................

ปล. บทความนี้ เรียบเรียงขึ้นจากข้อมูลในเว็บไซต์และหนังสือต่างๆ บางส่วนมีใส่ความคิดส่วนตัวเข้าไปในบทความ และมีการขยายความจากเนื้อความเดิมเพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจยิ่งขึ้น อาจมีถ้อยคำที่รุนแรงเชิงดูถูก และเหยียดเชื้อชาติ ผู้เขียนจึงขออภัยมานะที่นี้ จุดประสงค์เพื่อต้องการสร้างความเข้าใจอันดีระหว่างกลุ่มคนที่พยายามบิดเบือนข้อมูลทางประวัติศาสตร์ และยุยงส่งเสริมให้เกิดความแตกแยกระหว่างสองชาติ 

 

กชกร เวียงคำ

17 กรกฎาคม 2561

 

อ้างอิง

 ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา แปลโดย พันตรีหลวงเรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์). นนทบุรี. สำนักพิมพ์ศรีปัญญา. 2550

ศานติ ภักดีคำ. เขมรสมัยหลังพระนคร. กทม. มติชน. 2556.

คมคิด.ประวัติศาสตร์สังคม. จุดจบนครวัด. 2555.

Tags ที่เกี่ยวข้อง : Cambodia, Angkor, lost kingdom, Siam, history

หากคุณเป็นเจ้าของนิตยสาร/โมเดลลิ่ง เอเจนซี่ ต้องการโปรโมท สามารถส่ง e-mail แจ้งทีมงานให้ตั้งค่า username ของคุณเป็น Official User ได้ที่ info@postjung.com โดยไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ